نشست اول از مجموعه نشست های «کاربست روش های نوین در مطالعات قرآنی» روز چهارشنبه مورخ 7 آذرماه 1403 در دانشکده الهیات کلاس 303 به صورت همزمان حضوری و مجازی با ارائه دکتر آسیه ذوعلم و با موضوع رویکرد توزیعی به معنا : مطالعه مفهوم «فرح» در قرآن کریم برگزار شد.
معنی شناسی یا مطالعۀ علمی معنا، با رویکردهای مختلفی مورد توجه قرار گرفته است. معنی‌شناسی توزیعی روشی نوساختگراست که با الهام از روابط هم‌نشینی و جانشینی در ساختگرایی شکل گرفته است؛ اما در کاربردبنیاد بودن از مبانی آن فاصله دارد. این رویکرد که حوزه‌ای بینارشته ای، میان رشتۀ زبان شناسی و رایانه (گرایش هوش مصنوعی) به شمار می‌آید، بر مبنای فرضیۀ توزیعی پدید آمده و تلاش می‌کند معنای واژگان را در یک پیکره با مقایسۀ چگونگی توزیع آن‌ها بیابد. دو دسته ویژگی توزیعی برای واژگان قابل تعریف است: عباراتی هم‌نشین آن‌ها (الگوی واژه- عبارت) یا متونی شامل آن‌ها در پیکره (الگوی واژه- متن). برای یافتن معنای حدودی یک واژۀ مجهول یا مورد اختلاف، به این واژه و واژگانی که با آن مقایسه می‌شوند، رشته‌ای از اعداد، شامل بسامد هم‌نشینی واژه با هر ویژگی نسبت داده می‌شود؛ که به آن بردار بافتی واژه می‌گویند. کوسینوس زاویۀ بین بردارهای واژگان (عددی بین صفر و یک)، می‌تواند بیانگر مشابهت معنایی آن‌ها باشد. با محاسبۀ مشابهت معنایی واژگان مختلف با هم، نقشۀ معنایی رسم، و دوری و نزدیکی معنای واژگان به یکدیگر نمایان می‌شود. در اجرای این روش، از حذف ایست‌واژه‌ها، وزن‌دهی به عناصر بردارهای هم وقوعی، و ابهام‌زدایی از واژگان به منظور افزایش کارایی استفاده می‌شود. اجرای این روش در قرآن، با چالش‌هایی همراه است که برای بعضی راه‌های برون‌رفت پیشنهاد می‌شود. حجم کم پیکرة قرآنی، عدم وجود نرم‌افزار مناسب جهت انجام محاسبات و تفاوت زیاد طول سوره‌ها در الگوی واژه- سوره برخی از این چالش‌هاست. توجّه بیشتر به مبنای روش توزیعی در متن قرآن و توجه به تقدس آن، عدم استفاده از این روش برای واژگان بسیار کم‌بسامد، استفاده از رکوعات قرآنی به جای سوره‌ها در الگوی واژه- سوره، و مقایسة نتایج به‌دست‌آمده از دو الگو، راهکارهایی برای برون رفت از آنهاست. اجرای روش توزیعی برای ریشه- واژة فرح در قرآن، تفاوت معنای به‌دست‌آمده از بافت قرآنی (نزدیکی به حوزة معنایی تکبّر)، نسبت به معنای غالبی ذکرشده در لغت‌نامه‌ها به ویژه لغتنامه‌های امروزی (شادی) را نشان می‌دهد.
